Upadłość banku i jej skutki dla dochodzenia roszczeń z tytułu kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej

Upadłość banku i jej skutki dla dochodzenia roszczeń z tytułu kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej

Obserwując współczesną historię kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej, należy zwrócić uwagę na swoistą ewolucję, która miała miejsce na przestrzeni lat, zarówno pod względem orzecznictwa, jak i pod kątem dialogu społecznego i medialnego odbywającego się w cieniu sporów sądowych. Niniejszy artykuł poświęcony jest w szczególności jednemu z aspektów rozważanych zarówno sądowo jak i medialnie, a mianowicie upadłości banku i jej skutkom dla kredytobiorców.

Po latach prób mających przedstawić kredytobiorców jako osoby roszczeniowe i domagające się „darmowych” pieniędzy, wraz z niepowodzeniami banków na salach sądowych, podmioty związane z sektorem bankowym prowadzą kampanię medialną mającą wykazać, że dochodzenie roszczeń przez kredytobiorców wiąże się z ryzykiem dla całego sektora bankowego, w tym także ryzykiem upadłości banków. Bez głębszego odnoszenia się do irracjonalności tego argumentu, wszak podmiot stosujący niedozwolone klauzule umowne zobowiązany jest do poniesienia konsekwencji swoich akcji i może jako jedyny zostać uznanym winnym swojej sytuacji, głębszej refleksji wymaga zagadnienie upadłości banku.

Procedura resolution

Zauważyć należy, że system bankowy w Polsce ukształtowany jest w taki sposób, aby w stosunku do banku postępowanie upadłościowe nie zostało wszczęte i służy temu szereg instrumentów, które noszą nazwę „procedura resolution”. Jest to metoda postępowania z bankami, którym grozi upadłość, a która w domyśle ma polepszyć sytuację banku bez użycia środków publicznych. Instytucję tą kraje członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są wdrożyć na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE.

Organem odpowiedzialnym za powyższą procedurę jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny (dalej: „BFG”), który odpowiada za wybór narzędzi resolution i nadzór nad ich stosowaniem, w szczególności BFG podejmuje działania zanim bank stanie się niewypłacalny w stopniu obligującym do ogłoszenia upadłości. W tym celu BFG ma dostęp do następujących narzędzi:

  • sprzedaż przedsiębiorstwa bankowego – jest to metoda polegająca na sprzedaży części lub całości banku na rzecz nabywcy lub nabywców, najczęściej na rzecz innego banku o dobrej kondycji – co istotne, sprzedaż następuje bez konieczności udzielenia zgody przez akcjonariuszy banku, który zostaje sprzedany w ramach procedury resolution;
  • instytucja pomostowa – jeżeli zaistnieją trudności ze znalezieniem nabywcy lub z wynegocjowaniem akceptowalnych warunków nabycia banku, dopuszczalne jest utworzenie tymczasowego tzw. banku pomostowego, do którego transferowane są aktywa i zobowiązania banku objętego procedurą resolution – analogicznie jak w przypadku sprzedaży banku, transfer do banku pomostowego nie wymaga zgody akcjonariuszy;
  • wydzielenie aktywów – narzędzie to jest zasadniczo stosowane w połączeniu z innym narzędziem resolution – w ramach tego narzędzia, tworzona jest spółka zarządzająca aktywami, która jest odrębnym podmiotem, a następnie do spółki zarządzającej transferowane są aktywa złej jakości, które źle wpływają na wynik bądź wycenę banku; spółka zarządzająca stanowi mienie państwowe i zarządza złymi aktywami w celu odzyskania z nich jak największej wartości;
  • umorzenie lub konwersja długu (bail-in) – umorzenie lub konwersja długu składa się z dwóch operacji – w pierwszej kolejności dochodzi do umorzenia kapitału akcyjnego i innych instrumentów kapitałowych w celu pokrycia strat; jeśli krok pierwszy nie pozwala na przywrócenie stabilności banku, w drugim etapie określone zobowiązania banku ulegają dalszej konwersji na kapitał, który zostaje wykorzystany do pokrycia strat, względnie do dokapitalizowania w celu osiągniecia wymogów kapitałowych.

W przypadku niepowodzenia procedury resolution, podjęcie działań związanych z upadłością banku warunkuje wystąpienie co najmniej jednej przesłanki określonej w art. 158 ust.1 ustawy Prawo Bankowe, tj. sytuacji w której:

  • na koniec okresu sprawozdawczego aktywa banku nie wystarczają na pokrycie zobowiązań;
  • z powodów związanych bezpośrednio z sytuacją finansową banku nie reguluje on swoich zobowiązań w zakresie wypłaty środków gwarantowanych;

W przypadku spełnienia co najmniej jednej z powyższych przesłanek, Komisja Nadzoru Finansowego obligatoryjnie wydaje decyzję o zawieszeniu działalności banku i ustanowieniu zarządu komisarycznego. Jednocześnie z powyższą decyzją, Komisja Nadzoru Finansowego posiada kompetencje do wydania decyzji o przyszłości banku, tj.:

  • przejęciu banku przez inny bank, z zachowaniem kontynuacji praw i obowiązków przejmowanego banku, które przechodzą na nowy bank;
  • wystąpienie do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

Skutki upadłości banku dla kredytobiorców

Z oczywistych względów, w przypadku przejęcia banku przez inny bank, sytuacja kredytobiorców nie ulega większej zmianie – przejęcia takie, co prawda głównie dobrowolne, zdarzały się licznie w przeszłości. W takim przypadku kredyt będzie obsługiwany przez nowy bank, a w przypadku zawisłości sporu sądowego przeciwko przejmowanemu bankowi, nowy bank wstąpi na jego miejsce.

To co nieoczywiste, to wpływ ogłoszenia upadłości banku na dalsze losy jego klientów będących kredytobiorcami. Osoby korzystające z usług banku w celu gromadzenia środków, uprawnione są do uzyskania wypłaty z BFG. Pokrywa on zobowiązania upadającego banku wraz z zachowaniem limitów kwotowych – co do zasady świadczenia obejmują pokrycie depozytów do 100 tys. euro. Jednakże, w zupełnie innej sytuacji znajdują się kredytobiorcy posiadający kredyt w upadającym banku.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że środki gwarancyjne w ramach BFG pokrywają depozyty klientów, a nie roszczenia związane ze zwrotem wpłaconego na rzecz banku kapitału w przypadku stwierdzenia nieważności lub tzw. odfrankowienia umowy. Oznacza to, że wierzytelność taka będzie musiała zostać zgłoszona w ramach normalnego postępowania upadłościowego i nie będzie korzystać w uprzywilejowania w zaspokojeniu z masy upadłościowej.

Zestawiając powyższą okoliczność z faktem, że banki zasadniczo zobowiązane są do posiadania rezerwy kapitałowej, tak doświadczenie historyczne zarówno w Polsce jak i na świecie uczy, że w momencie utraty zaufania klientów do banku i nadejścia tzw. „paniki bankowej”, polegającej na masowym wypłacaniu środków, rezerwy banku nie są wystarczające na pokrycie depozytów z środków własnych, nie wspominając o roszczeniach z tytułu nieważnych i odfrankowionych umów kredytowych.

Powyższe oznacza, że zasadniczo nie warto zwlekać z decyzją co do wytoczenia powództwa. Nawet w przypadku dużych banków, których kondycja uznawana jest obecnie za dobrą, biorąc pod uwagę czas potrzebny do prawomocnego zakończenia postępowania, na przestrzeni kilku lat sytuacja banku może się diametralnie zmienić. Z kolei, dla banków znajdujących się już teraz w trudnej sytuacji finansowej, zastosowanie ma powyższa reguła wraz z rekomendacją co do wnioskowania o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania procesu, polegającego na wstrzymaniu obowiązku spłaty kredytu. W przypadku bezskuteczności procedury resolution i rzeczywistej upadłości banku, obecnie uiszczane raty najprawdopodobniej nie zostaną nigdy odzyskane.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 Tekst mający znaczenie dla EOG

Upadłość banku i jej skutki dla dochodzenia roszczeń z tytułu kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej

Albert Szwiec

adwokat

W Kancelarii zajmuje się praktyką prawa gospodarczego oraz prawa nieruchomości. Specjalizuje się w prowadzeniu sporów sądowych, ze szczególnym uwzględnieniem postępowań gospodarczych oraz spraw z udziałem lub przeciwko deweloperom. Posiada także szerokie doświadczenie w postępowaniach sądowych w przedmiocie umów i kar umownych. Reprezentuje przedsiębiorców w postępowaniach sądowych, a także sporządza i opiniuje umowy i dokumenty korporacyjne wchodzące w zakres prawa cywilnego i gospodarczego. Ukończył […]

Adres

Czupajło Ciskowski & Partnerzy Kancelaria Adwokacka Sp.p.
ul. Śniadeckich 17
00-654 Warszawa

NIP: 5272819774 | KRS: 0000693729

Filia Kancelarii w Lublinie:
ul. Zana 11a, 20-601 Lublin
lublin@ccka.pl

Filia Kancelarii w Łodzi:
ul. Narutowicza 40/1, 90-135 Łódź
lodz@ccka.pl

Filia Kancelarii w Białymstoku:
ul. Warszawska 6 lok. 32, 15-063 Białystok
bialystok@ccka.pl

Filia Kancelarii w Rzeszowie:
ul. Jana i Jędrzeja Śniadeckich 20D/7, 35-006 Rzeszów
rzeszow@ccka.pl

Filia Kancelarii w Gdańsku:
ul. Jana Heweliusza 11/811, 80-890 Gdańsk
gdansk@ccka.pl

Filia Kancelarii w Olsztynie:
ul. Kajki 10-12, 10-547 Olsztyn
olsztyn@ccka.pl

Napisz do nas

Formularz kontaktowy
Zgoda
* pola obowiązkowe