Jak uzyskać w Polsce uznanie orzeczenia wydanego za granicą?

W poprzednim wpisie zajęliśmy się zagadnieniem ustalenia prawa właściwego dla spraw alimentacyjnych z elementem zagranicznym. Co jednak zrobić, kiedy uzyska się już korzystny wyrok za granicą, jednak ma on odnieść skutki prawne w Polsce? W dzisiejszym wpisie zajmiemy się kwestią uznawania w Polsce orzeczeń zagranicznych w sprawach cywilnych.

Zasadą jest, że orzeczenia wydane za granicą są skuteczne w państwie, w którym zostały wydane. W związku z tym powstała potrzeba uregulowania kwestii uznawania wyroków zagranicznych. Zagadnienie to stało się szczególnie istotne od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej, gdyż pomimo istnienia swobody przepływu osób, towarów, usług i kapitału orzeczenia wydawane w jednym państwie członkowskim nie odnosiły automatycznie skutku w innym państwie należącym do Unii. Jak w wielu innych zagadnieniach związanych z elementem zagranicznym, tak i w kwestii uznawania orzeczeń zagranicznych istotnego znaczenia nabiera fakt, czy orzeczenie zostało wydane na obszarze Unii Europejskiej, czy poza nią. Wskazać należy, że uznawanie orzeczeń zagranicznych może przebiegać albo w sposób uproszczony – jeżeli mamy do czynienia z wyrokiem sądu państwa członkowskiego, albo też standardowo – na podstawie odrębnych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

W związku z tym, że jedną z idei wspólnego rynku była realizacja postulatu jednolitości i skuteczności orzecznictwa w sprawach cywilnych wewnątrz Unii, należało uprościć i przyspieszyć obrót orzeczeń wydawanych na obszarze Wspólnoty. Obecnie dwoma najważniejszymi aktami prawa unijnego dotyczącymi poruszanego zagadnienia są: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych oraz Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych.

Zgodnie z przepisami przytoczonych rozporządzeń, orzeczenia wydane w jednym państwie członkowskim są uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania. W związku z tym, każda zainteresowana strona może wystąpić o wydanie orzeczenia stwierdzającego, chyba że zachodzą podstawy do odmowy uznania.

Aby zagraniczny wyrok sądowy mógł być wykonany w Polsce, niezbędne jest wobec tego przeprowadzenie postępowania o stwierdzenie wykonalności. Postępowanie to, zarówno dotyczące orzeczeń wydanych w państwach członkowskich, jak i poza Unią, uregulowane jest w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z art. 1145 k.p.c. orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych podlegają uznaniu z mocy prawa, chyba że istnieją przeszkody określone w przepisach. Do przeszkód tych należą więc m.in. sytuacje, w których orzeczenie nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane, zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich, strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony czy też jego uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

Z wnioskiem o uznanie orzeczenia może wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny, czyli np. każdy, kto pragnie “skorzystać” z wydanego za granicą wyroku, wszczynając postępowanie egzekucyjne. Nie jest natomiast dopuszczalne jego przeprowadzenie z urzędu. Uznanie orzeczenia z mocy prawa oznacza tyle, że postanowienie sądu polskiego ma jedynie charakter deklaratywny, a samo orzeczenie jest ważne od momentu wydania.

Jeżeli chodzi o formalne kwestie wniosku o uznanie orzeczenia zagranicznego, pamiętać należy, że wnioskodawca musi przedstawić odpis orzeczenia spełniający warunki niezbędne do stwierdzenia jego autentyczności oraz zaświadczenie wydane przez sąd, który wydał wyrok potwierdzające jego wykonalność. Sąd polski może ułatwić postępowanie zwalniając z obowiązku przedstawienia zaświadczenia, jednakże najczęściej nie da się uniknąć konieczności tłumaczenia dokumentów. Wniosek o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego lub rozstrzygnięcie innego organu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu podlega opłacie stałej w kwocie 300 zł. Należy do tego doliczyć koszty związane z pracą tłumacza przysięgłego.

W wyniku nowelizacji przepisów unijnych nie jest natomiast konieczne przeprowadzenie postępowania w związku z nadaniem klauzuli wykonalności orzeczeniu, jeśli została już ona nadana przez sąd w państwie pochodzenia. W Polsce stanowi ono tytuł wykonawczy i może być podstawą egzekucji. Jedynie dodatkowo warto wspomnieć, że również rozporządzenia unijne (Rozporządzenie (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych oraz Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty) regulują kwestie tzw. ETE, czyli Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego oraz ENZ, czyli Europejskiego Nakazu Zapłaty, które to instytucje znacząco upraszczają obrót na terenie Unii Europejskiej.
Tymi zagadnieniami zajmiemy się jednak w kolejnych wpisach.