Wyrok TSUE w sprawie C-110/14 – umowa kredytu zawarta przez osobę fizyczną wykonującą zawód adwokata
Dnia 3 września 2015 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie o sygn. C-110/14, Horațiu Ovidiu Costea przeciwko S.C. Volksbank România S.A., opowiadając się za szerokim pojęciem konsumenta.
Stan faktyczny w sprawie Costea
Stronami postępowania był SC Volksbank Romania SA oraz kredytobiorca Horatiu Ovidiu Costea, wykonujący zawód adwokata, prowadzący sprawy w szczególności z zakresu prawa handlowego. W 2008 r. zawarł z Volksbankiem umowę kredytu, natomiast spłata tego kredytu została zabezpieczona hipoteką ustanowioną na nieruchomości należącej do kancelarii prawnej H.O. Costei. Umowa kredytu została podpisana przez H.O. Costeę występującego z jednej strony jako kredytobiorca, a z drugiej strony jako przedstawiciel swojej kancelarii, ze względu na to, że kancelaria ta była ustanawiającym hipotekę. W 2013 r. H.O. Costea wniósł do sądu powództwo o stwierdzenie nieuczciwego charakteru jednego z warunków umowy, dotyczącego prowizji od ryzyka oraz nieważności tego warunku, a także o zwrot prowizji pobranej przez Volksbank.
W postępowaniu sądu krajowego pojawiły się wątpliwości, czy można uznać osobę wykonującą zawód adwokata za konsumenta, w przypadku, jeśli w umowie kredytu nie zostało wskazane jego przeznaczenie oraz jeżeli w umowie tej w charakterze poręczyciela kredytu hipotecznego wskazana została kancelaria prawna.
Definicja konsumenta
Zgodnie z definicją zawartą w Artykule 2 dyrektywy 93/13: „konsument” oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem, natomiast „sprzedawca lub dostawca”(przedsiębiorca) oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w celach dotyczących handlu, przedsiębiorstwa lub zawodu [w ramach swej działalności gospodarczej lub zawodowej], bez względu na to, czy należy do sektora publicznego czy prywatnego”.
Należy zauważyć, że motyw dziesiąty niniejszej dyrektywy stanowi, że jednolite normy prawne dotyczące nieuczciwych warunków powinny odnosić się do wszelkich umów zawieranych pomiędzy „konsumentami” a „przedsiębiorcami”.
Na postawie powyższych definicji za konsumenta należy uznać, każdą osobę fizyczną, która działa w celach niewiązanych ze swoją działalnością gospodarczą lub zawodową.
Status konsumenta w orzecznictwie TSUE
W wyroku Trybunał wskazał, że za konsumenta można uznać osobę fizyczną wykonującą zawód adwokata i zawierającą umowę z bankiem, w której to umowie nie zostało określone przeznaczenie kredytu, jeżeli przedmiotowa umowa nie jest związana z działalnością zawodową adwokata. Należy zauważyć, że w ocenie Trybunału adwokat zawierający z przedsiębiorcą umowę, która nie jest związana z wykonywanym zawodem posiada słabszą pozycję rynkową niż bank, w związku z powyższym musi zostać uznany za konsumenta.
W następstwie tego, choćby uznano, że adwokat reprezentuje wysoki poziom wiedzy fachowej, nie należy uważać, że zajmuje równą pozycję względem banku, zarówno w stopniu poinformowania, jak i siły przetargowej w obliczu sformułowanych z góry przez przedsiębiorcę warunków, na których treść konsument nie może mieć wpływu.
Ponadto, TSUE słusznie stwierdził, że ustanowienie hipoteki na nieruchomości należącej do kancelarii prawnej nie wpływa na ocenę statusu adwokata jako konsumenta w głównej umowie kredytowej.
Kredytobiorca mający wiedzę niezbędną do oceny nieuczciwego charakteru warunku umowy przed jej podpisaniem
W sprawach dotyczących kredytów frankowych w odpowiedzi na pozew Banki odwołują się do modelu konsumenta rozsądnego, uważnego i ostrożnego z uwagi na posiadane przez Kredytobiorców wykształcenie, czy wykonywany zawód – jest to próba odwrócenia uwagi od istoty sporu. Stopień świadomości konsumenta nie konwaliduje bowiem abuzywności postanowienia umownego, gdyż klauzule niedozwolone są wadliwe obiektywnie.
TSUE w niniejszym wyroku podkreślił, że konsument znajduje się w słabszej pozycji niż przedsiębiorca – zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania i w związku z tym godzi on się na postanowienia umowne sporządzone uprzednio przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść.
Wyodrębnienie kategorii konsumentów, w szczególności w przypadku Kredytobiorców, którzy zawarli z Bankiem kredyt w walucie obcej jest bowiem dokonane ze względu na ich strukturalną słabość rynkową, nie zaś w zależności od stanu wiedzy lub świadomości konkretnych podmiotów