Wyrok TSUE z 10 czerwca 2021 r. w sprawach połączonych od C‑776/19 do C‑782/19 p-ko BNP Paribas Personal Finance SA

10 czerwca 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał kolejny ważny wyrok w sprawie dotyczącej problematyki kredytów frankowych. Zapadłe orzeczenie wzbudziło duże zainteresowanie również wśród polskich kredytobiorców ze względu na podjęcie przez Trybunał kontrowersyjnego tematu przedawnienia roszczeń konsumenta.

W przedmiotowej sprawie francuski Tribunal de grande instance de Paris rozpatrywał problem 5-letniego terminu przedawnienia roszczeń kredytobiorców związanych z umową kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego. Trybunał dążył do ustalenia, czy wobec konsumenta obowiązuje jakikolwiek termin przedawnienia w kontekście dochodzenia zwrotu nienależnie uiszczonych kwot na podstawie nieuczciwych warunków umownych.

Czy konsument jest związany terminem przedawnienia?

Po pierwsze, TSUE wskazał, że z uwagi na ochronę, jaką dyrektywa 93/13 otacza konsumentów, niedozwolone są takie przepisy prawa krajowego, które zakazują sądowi krajowemu stwierdzić nieuczciwy charakter warunku przewidzianego w umowie zawartej między przedsiębiorcą i konsumentem po upływie określonego terminu. Trybunał ponownie podkreślił, że klauzule abuzywne znajdujące się w umowie konsumenckiej nie są dla konsumenta wiążące i należy je uznać za nigdy nieistniejące. Ponadto, dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia odpowiedniej skuteczności środków ochrony konsumenta, zatem sądy powinny odstąpić od stosowania wszelkich nieuczciwych warunków umownych.

Należy więc stwierdzić, że w celu zapewnienia pełnej ochrony konsumenta, musi mieć on możliwość podniesienia w każdej chwili nieuczciwego charakteru warunku umownego nie tylko jako środka obrony, ale również w celu stwierdzenia przez sąd, że dany warunek ma charakter nieuczciwy. W związku z tym, powództwo wniesione przez konsumenta celem stwierdzenia abuzywnego charakteru postanowienia zawartego w umowie kredytu nie powinno podlegać żadnemu terminowi przedawnienia.

Co istotne, TSUE podkreślił, że sam w sobie 5-letni termin przedawnienia nie czyni korzystania z ochrony zapewnionej przez dyrektywę niemożliwym czy utrudnionym. Jednak według przepisów prawa francuskiego, przedawnienie rozpoczyna swój bieg w dniu przyjęcia oferty kredytu. Biorąc pod uwagę słabszą pozycję konsumenta, zarówno pod względem wiedzy oraz stopnia poinformowania, tak liczony bieg 5-letniego terminu przedawnienia jest niewystarczający, ponieważ konsument mógł w tym czasie nie powziąć wiedzy na temat nieuczciwych warunków umownych, którymi jest związany i w konsekwencji nie wystąpić z powództwem we właściwym terminie. Oznacza to, że wobec takiego konsumenta nie może obowiązywać jakikolwiek termin przedawnienia dla dochodzenia swoich roszczeń.

Jaki jest zakres obowiązku informacyjnego banku?

Po drugie, Trybunał wskazał, że warunki umowne dotyczące waluty rozliczeniowej (frank szwajcarski) i waluty spłaty (euro) powinny spełniać wymóg przejrzystości z uwagi na to, że powodują skutek w postaci ponoszenia nieproporcjonalnego ryzyka kursowego przez kredytobiorcę. Bank powinien więc należycie poinformować konsumenta o mechanizmach finansowych i konsekwencjach ekonomicznych. Niewystarczające są ogólne informacje dotyczące możliwych wahań kursów wymiany walut, ponieważ na ich podstawie konsument nie był w stanie należycie ocenić, jakie będą długoterminowe koszty kursu. W efekcie wielu konsumentów znajduje się obecnie w sytuacji, w której pozostała należna kwota kapitału w walucie spłaty znacznie przewyższa kwotę pierwotnie pożyczoną. Według TSUE niedopuszczalne jest także, by ciężar dowodu w zakresie przejrzystości warunków spoczywał na konsumencie. To bank jako silniejsza strona stosunku powinien udowodnić, że dopełnił swojego obowiązku wobec konsumenta i należycie poinformował go o ryzyku kursowym.

Wyrok jest w całości bardzo korzystny dla kredytobiorców frankowych. Zdecydowanie najważniejszą tezą jest teza dotycząca przedawnienia, którego temat wciąż budzi duże wątpliwości i kontrowersje w temacie spraw frankowych.