IZBA CYWILNA SN ROZSTRZYGNIE ZAGADNIENIA PRAWNE DOTYCZĄCE TZW. KREDYTÓW FRANKOWYCH

Pierwszy Prezes SN skierował do składu całej Izby Cywilnej SN sześć pytań, dotyczących najistotniejszych kwestii związanych z tzw. kredytami frankowymi, które obecnie wywołują rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych. Posiedzenie składu pełnej Izby Cywilnej SN w tej sprawie zostało wyznaczone na dzień 25 marca 2021 r.

Zajęcie przez SN stanowiska prawdopodobnie poskutkowałoby ujednoliceniem orzecznictwa, które obecnie wywołuje wiele rozbieżności zarówno w zakresie tego, czy umowa kredytowa pomimo występowania klauzul niedozwolonych powinna obowiązywać dalej z ich pominięciem, czy winna zostać unieważniona, a w odniesieniu do unieważnienia – w jaki sposób powinno dojść do rozliczenia pomiędzy stronami.

Pytania Pierwszego Prezesa SN

Pierwsze pytanie postawione całemu składowi Izby Cywilnej SN dotyczy tego, czy w przypadku uznania, że postanowienie określające sposób ustalania kursu waluty obcej znajdujące się w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego stanowi klauzulę abuzywną i nie wiąże konsumenta możliwe jest zastąpienie tego postanowienia innym sposobem wynikającym z przepisów prawa bądź zwyczajów. Wyjaśniając, w rzeczywistości pytanie odnosi się to tego czy możliwe jest zastąpienie luki powstałej po wyeliminowaniu kursu stosowanego przez bank np. kursem średnim NBP, co powszechnie jest podnoszone przez banki w odpowiedziach na pozew przy stanowisku kredytobiorców, którzy wskazują, że w rzeczywistości w okresie, w którym były zawierane przedmiotowe umowy, nie istniał żaden dyspozytywny przepis prawa, który mógłby z powodzeniem zastąpić kurs stosowany przez bank. Podobnie również brak jest zwyczajowo określonych kursów wymiany walut, które można byłoby bezwarunkowo stosować do umów tego rodzaju.

W przypadku odpowiedzi przeczącej na powyższe pytanie, Pierwszy Prezes SN zapytał, czy umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego mogą wiązać strony w pozostałym zakresie. Pytania postawiono oddzielnie dla kredytu indeksowanego oraz denominowanego.

Czwarte pytanie odnosi się do tego, czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej w wykonaniu której bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytobiorcy, a kredytobiorca spłacał kredyt powstają odrębne roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia każdej ze stron czy powstaje tylko jedno roszczenie na rzecz strony, której świadczenia miały wyższą wysokość. Pytanie dotyczy zatem tego, czy sądy wydając wyrok powinny opierać się na tzw. teorii salda czy teorii dwóch kondykcji. Zagadnienie było już przez nas szczegółowo wyjaśniane w poprzedniej publikacji i więcej na ten temat można przeczytać TUTAJ. 

Następne pytanie nawiązuje do tego, czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytu wynikającą z niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień, bieg przedawnienia banku o zwrot wypłaconej kwoty kredytu rozpoczyna się od chwili ich wypłaty. Odpowiedź na to pytanie wyjaśni, czy kredytobiorcy po unieważnieniu umowy przez sąd mogą obawiać się dochodzenia przez bank zwrotu kwoty udzielonego kredytu, w przypadku gdy do tego momentu nie został przez nich spłacony kapitał czy też roszczenie to będzie z uwagi na upływ terminu przedawnienia niezasadne.

Ostatnie pytanie natomiast wiąże się z tzw. wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z kapitału, przed którym banki ostatnio ostrzegają kredytobiorców. Pierwszy Prezes SN pyta czy, w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej którejkolwiek ze stron przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu takiej umowy, strona ta może również żądać wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych przez drugą stronę.

Na bezpodstawność takich roszczeń kierowanych przeciwko kredytobiorcom wypowiadali się m.in.: 

• Rzecznik Finansowy (można przeczytaj TUTAJ),
• Prezes UOKiK (można przeczytać TUTAJ),
  
• Rzecznik Praw Obywatelskich (można przeczytać TUTAJ). 

Oczekiwania po orzeczeniu SN

Na zajęcie stanowiska przez SN oczekuje wielu kredytobiorców, którzy obecnie nie podjęli decyzji, czy rozpocząć batalię sądową – mając nadal wątpliwości o zasadności swoich roszczeń oraz obawiając się ryzyka. Udzielenie przez SN odpowiedzi na powyższe pytania powinno skutkować ujednoliceniem orzecznictwa w sądach powszechnych. Dla kredytobiorców powinno stać się już jasne, czy formułując pozew powinni opierać się na teorii salda, czy korzystniejszej dla nich teorii dwóch kondykcji – nie narażając się w tym zakresie na oddalenie powództwa. Ponadto odpowiedź na ostatnie pytanie dotyczące wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału powinna również ułatwić decyzję o wystąpieniu przeciwko bankowi z roszczeniem w ogóle z uwagi na ryzyko domagania sie przez bank dodatkowego wynagrodzenia. 

Poznanie stanowiska SN powinno się także przyczynić do przyspieszenia postępowań w sądach. Niemniej jednak, taka teza może okazać się zbyt pochopna. Obecnie sądy, szczególnie Sąd Okręgowy w Warszawie, w którym to okręgu ma siedzibę większość z banków, mają problemy z wydajnością. Na termin pierwszej rozprawy należy oczekiwać nawet 2 lata. W przypadku wydania przez SN korzystnego rozstrzygnięcia dla kredytobiorców, może dojść do sytuacji, że czas ten z uwagi na wpływ nowych spraw może ulec jeszcze wydłużeniu.