Fundacja rodzinna

W dniu 22 maja 2023 r. do polskiego porządku prawnego weszły w życie przepisy Ustawy o fundacji rodzinnej. Przewidują one możliwość powołania do życia nowego podmiotu jakim jest właśnie fundacja rodzinna.

Dotychczasowe regulacje prawne w Polsce nie zapewniały w pełni efektywnych rozwiązań w zakresie planowania sukcesji przedsiębiorstw rodzinnych. Ogólne przepisy i zasady prawa spadkowego pozwalają co prawda na przekazanie własności określonych aktywów, ale w przypadku dziedziczenia biznesu rodzinnego nie można mieć pewności, czy zachowa on trwałość. Postępowania spadkowe w sądach dobitnie pokazują, że w przypadku rozbieżnych interesów spadkobierców, podział majątku spadkowego ciągnie się latami. Jest to szczególnie uciążliwe w sytuacji, gdy przedmiotem spadku jest właśnie firma rodzinna. Niestety często prowadzi to do sytuacji, w której takie firmy przestają funkcjonować…

Fundacja rodzinna ma pozwolić ochronić firmę oraz kapitał rodzinny przed rozdrobnieniem (np. jego upłynnieniem przez spadkobierców) i utrzymać majątek rodziny „w jednych rękach” (w ramach fundacji rodzinnej). Fundacja rodzinna ma pozwolić zachować ciągłość biznesu rodzinnego, bez konieczności angażowania członków rodziny w aktywne prowadzenie biznesu, ale zapewniając im jednocześnie środki utrzymania (jako beneficjentom fundacji).

Fundacja rodzinna – dla kogo?

Fundacja rodzinna jest narzędziem, które ma umożliwić ponadpokoleniową sukcesję dla firm rodzinnych.

Fundacja jest osobą prawną, która zostaje utworzona przez fundatora przede wszystkim w celu gromadzenia mienia, zarządzenia nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń.

Fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie, którym może być właśnie rodzinne przedsiębiorstwo, określa szczegółowe cele i zasady jej funkcjonowania, a następnie wskazuje beneficjentów na rzecz których fundacja rodzinna ma spełniać określone świadczenia.

Założenie fundacji rodzinnej jest dedykowane przedsiębiorcom, którzy przede wszystkim:

1) Po pierwsze – myślą o bezpieczeństwie i ochronie majątku rodzinnego Majątek wniesiony przez fundatora do fundacji rodzinnej co do zasady odrywa się od fundatora i staje się odrębnym majątkiem fundacji. W przypadku niepowodzeń biznesowych przedsiębiorcy i jego osobistej odpowiedzialności, majątek zgromadzony w ramach fundacji rodzinnej pozostaje niezagrożony.

2) Po drugie – chcą zapewnić sprawne zarządzenie biznesem po swojej śmierci Majątek wniesiony do fundacji jest co do zasady wyłączony od dziedziczenia. Dzięki temu majątek wniesiony do fundacji (a może być nim majątek firmy rodzinnej) może uniknąć podziału między spadkobierców. Majątek ten będzie zarządzony w obrębie jednego podmiotu, czyli fundacji rodzinnej, bez dalszego rozdrobnienia (a co może mieć szczególne znaczenie w przypadku biznesu rodzinnego budowanego na pokolenia).

3) Po trzecie – chcą zagwarantować środki finansowe przyszłym pokoleniom.

Fundacja rodzinna może stanowić swojego rodzaju skarbiec rodzinny. Jej majątek może służyć pokryciu kosztów utrzymania, edukacji czy leczenia przyszłych pokoleń.

Fundacja rodzinna – korzyści

Fundacja rodzinna umożliwia długoterminowe zarządzanie majątkiem i kontynuację biznesu rodzinnego przez wiele pokoleń, bez zaangażowania osobistego następców prawnych. Dzięki niej można świadczyć korzyści dla beneficjentów, zachowując integralność majątku rodzinnego i płynność finansową przedsiębiorstw rodzinnych.

Założenie fundacji rodzinnej to wartościowa decyzja z kilku powodów:

• Fundator może wycofać się z aktywnego prowadzenia biznesu nie tracąc przy tym dochodów.
• Fundacja rodzinna pozwala oddzielić sprawy biznesowe od rodzinnych, co sprzyja klarownemu zarządzaniu.
• Majątek wniesiony do fundacji rodzinnej będzie utrzymany w jednych rękach i lepiej chroniony. Taka konstrukcja pozwala zabezpieczyć finansowo członków rodziny (np. na wypadek nieprzewidzianych niepowodzeń biznesowych fundatora i jego osobistej odpowiedzialności finansowej).
• Jest efektywnym środkiem do celu – zapewnienia ciągłości przedsiębiorstwa rodzinnego oraz zabezpieczenia potrzeb finansowych beneficjentów wskazanych przez fundatora.
• Fundator może zaplanować sukcesję na przestrzeni wielu pokoleń, zapewniając długoterminową stabilność rodziny.

Założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie jest opodatkowane (brak PCC i CIT w tym zakresie). Fundacja rodzinna płaci podatek CIT (15%) pobierany dopiero w momencie przekazywania środków beneficjentom. Przy czym beneficjenci będący osobami fizycznymi, jako podatnicy PIT, są zwolnieni z podatku, jeśli należą do najbliższej rodziny (chodzi tu o fundatora oraz jego małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, pasierbów, ojczyma lub macochę).

Kto może zostać fundatorem fundacji rodzinnej?

Fundatorem fundacji rodzinnej może został wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (będzie to zatem co do zasady każda dorosła osoba, o ile nie została ubezwłasnowolniona). Warunkiem, który musi spełnić fundator jest wniesienie przez niego mienia na pokrycie funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej o wartości nie niższej niż 100 000 zł.

Fundacja rodzinna może zostać powołana przez więcej niż jednego fundatora i nie muszą to być osoby ze sobą spokrewnione. Sytuacją, w której powołanie fundacji rodzinnej jest dopuszczalne wyłącznie przez jednego fundatora, jest powołanie fundacji na wypadek śmierci w testamencie (prawo spadkowe przewiduje bowiem sporządzenie ważnego testamentu wyłącznie przez jednego spadkodawcę).

Fundator jest kluczową osobą w fundacji rodzinnej. To on tworzy zasady funkcjonowania fundacji, określa statut i określa warunki jego zmiany. To fundator wskazuje beneficjentów i zakres świadczeń jakie mają otrzymać od fundacji.

Kto może zostać beneficjentem?

Beneficjentami fundacji rodzinnej mogą zostać:

• osoby fizyczne,
• organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

To Fundator wskazuje beneficjentów i określa zasady, kiedy fundacja ma spełnić określone świadczenie na rzecz wskazanego beneficjenta. Najczęściej beneficjentami fundacji rodzinnej będą członkowie rodziny, ale fundator może wskazać też osoby trzecie.

Jak założyć fundację rodzinną?

Proces zakładania fundacji rodzinnej można podzielić na kilka kroków:

Złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej przed notariuszem

Sporządzenie w akcie notarialnym statut fundacji, który powinien zawierać szczegółowe reguły działania oraz cele fundacji rodzinnej (to fundator określa szczegółowe cele i zasady funkcjonowania fundacji rodzinnej, np. warunki otrzymania wsparcia lub majątku na rzecz poszczególnych beneficjentów)

Przekazanie przez fundatora majątku do fundacji o wartości co najmniej 100 tys. zł (może to obejmować różnorodne aktywa, takie jak nieruchomości, środki finansowe, udziały w spółkach, czy inne wartościowe przedmioty).

Zgłoszenie fundacji rodzinnej do rejestru prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Działanie fundacji rodzinnej

Podobnie jak inne osoby prawne, fundacja rodzinna działa poprzez powołane ku temu organy. Organami fundacji rodzinnej są – zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów. Zasady dotyczące działania tych organów są bardzo zbliżone do regulacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewidziane przez przepisy Kodesku spółek handlowych, z tą różnicą, że ustawa o fundacji rodzinnej pozwala na większą swobodę w określaniu wielu kwestii – w znacznej mierze zależą one od woli fundatora.

Zasady dotyczące ustalania składu zarządu jak i pozostałych organów podlegają określeniu w statucie fundacji. W praktyce mogą być one dowolne. Za życia fundator może zachować prawo do powoływania i odwoływania członków organów. Po jego śmierci dzieje się odbywa się to w sposób przewidziany w statucie fundacji rodzinnej.

Zapewnia to wpływ rodziny na najważniejsze kwestie związane z działalnością fundacji rodzinnej w perspektywie wielu lat.

ZA KWESTIE DOTYCZĄCE FUDNACJI RODZINNYCH ODPOWIADAJĄ: